Sint Cunera en haar moordenaressen

Alleen het bovendeel van de schildering is bewaard gebleven: het gekroonde hoofd van de heilige, het silhouet van haar handen in gebedshouding en haar nimbus. Aan haar rechterzijde zijn van de jaloerse echtgenote van koning Radboud het hoofd van het bovenlichaam en het silhouet van haar handen bewaard en verder ook de sjaal waarmee Cunera wordt gewurgd en haar hennin, een hoofddeksel dat bestaat uit een zijden doek met zwarte hoofdband en een open kegelvormige hoed. De nimbus van Cunera is met de passer voorgekrast en precies zo versierd als de nimbus van Maria in het tafereel van de geboorte van Christus in het gewelfvlak erboven.

De nabijheid van kasteel Radboud in Medemblik zou verklaren waarom er een afbeelding van Cunera in de Zuiderkerk te vinden is.
Ridder Radboud redde Cunera van een bloedbad. Tegen haar zin, want ze wenste de martelaarskroon. Hij nam haar mee, waarna ze bij familie van hem werkte ze als dienstmaagd. Ze won het vertrouwen van haar meester, waardoor haar meesteres jaloers werd. Ze werd in een stal gelokt waar ze door haar meesteres en een andere dienstmaagd gewurgd werd. Als beschermheilige behoedt Cunera mensen en vee voor keel- en veeziekten.

 

St Joris en de draak

Rechtsboven op de schildering zien we het kasteel met het angstig toeziende koninklijke ouderpaar. De prinses voor wie Joris de strijd aangebonden heeft, is met het linkerdeel van de voorstelling verdwenen.Joris stierf in de vierde eeuw de marteldood. Hij vocht met een heel gevaarlijke draak (een symbool van heidendom). De bewoners gaven de draak elke dag twee schapen. Toen die niet meer te vinden waren, moesten kinderen als drakenvoedsel dienen. Ook de dochter van de koning. Haar vader bracht haar naar de rots bij een meer, omhelsde haar en nam afscheid. Toen de draak haar wilde grijpen schoot Joris, op zijn van schrik dansende paard, tussen de draak en het meisje in en bevrijdde haar uit de drakenbek. Door Gods kracht was dit gebeurd. De hele stad bekeerde zich. Zijn vlag met het rode kruis maakt nog steeds deel uit van de vlag van Engeland en het Verenigd Koninkrijk. Sint Joris is de beschermheilige van o.a. Engeland, padvinders, boeren, mijnwerkers en ziekenhuizen.

 

Sint Christoffel

Links zien we de kluizenaar uit de legende, rechts Christoffel. Al voor de reformatie – mogelijk in de 15e eeuw – is het portret van Christoffel overgeschilderd. Hierbij werden de ogen hoger geplaatst en de vorm en stand van de neus veranderd. De eigenaardige dikke wallen blijken de oogleden van de oorspronkelijke ogen te zijn. De mantel is op onmogelijke wijze rond de staf geknoopt. Het ontbrekende stuk van de arm van de kluizenaar is aangevuld om zijn stralende lantaarn beter te laten uitkomen.

Volgens de legende zocht een man genaamd Offerus zijn hele leven naar iemand die hij kon dienen. Daarom vroeg hij overal waar hij kwam “Wie is de machtigste hier?” Zo kwam hij terecht bij de koning. Offerus was zo groot en sterk dat mensen hem een reus noemden. De koning was in een oorlog gewikkeld en was daarom heel blij met Offerus. Met zijn hulp won de koning de oorlog.
Tijdens het overwinningsfeest mocht Offerus naast de koning zitten. Aan het eind van het feest maakte de koning plotseling een kruisteken. Offerus vroeg waarom. De koning keek angstig om zich heen en fluisterde dat er een liedje gezongen werd over de duivel. Offerus verliet daarop het hof: de duivel was blijkbaar machtiger dan de koning. Hij vond de duivel en hielp hem kwaad te stichten.
Op een dag kwamen ze langs een kruis. De duivel zei dat er één nog machtiger was dan hij: de grote Koning. Daarop verliet Offerus de duivel: hij wilde die Koning vinden. Na dagen lopen kwam hij terecht bij een kluizenaar. Die vertelde hem over Jezus Christus, de echte Koning die gekomen was om mensen te helpen en gelukkig te maken. De kluizenaar zei: “Wie mensen helpt, zal de grootste Koning vinden.”
Daarop begon Offerus mensen over de rivier te dragen op zijn schouder en zorgde hij ervoor dat ze veilig aan de overkant kwamen. Dat deed hij zeven jaar lang. Op een nacht werd hij wakker van een stem. Hij liep naar het water maar zag niemand. Terug in bed hoorde hij de stem weer, maar ook de tweede keer zag hij niemand. Pas bij de derde keer vond hij een kind. Hij nam het op zijn schouders en droeg het over de rivier. Maar halverwege werd het kind zwaarder en zwaarder. Offerus dacht dat hij zou verdrinken. Hij keek omhoog naar het kind en zag dat het straalde als de zon. Het kind sprak: “Ik ben de Koning die jij zoekt, ik ben Jezus Christus. Je leven lang heb je naar mij gezocht en zeven jaar heb jij mensen gedragen. Daarom zal ik je nu dopen in mijn naam. Vanaf nu heet je: Christoffel, Christusdrager.”
Het verhaal gaat dat Christoffel toen de opdracht kreeg zijn staf in de grond te steken. “Als uit het dorre hout groen tevoorschijn komt, zul je bij Mij zijn.” Christoffel stak de stok in de aarde. Drie dagen riepen de mensen tevergeefs om te worden overgedragen. Ze kwamen bij zijn hut en vonden de stok die groene blaadjes droeg. Binnen in de hut lag Christoffel. Hij was gestorven.
Sint Christoffel is de beschermheilige van reizigers. Hij wordt vaak afgebeeld bij in- en uitgang van een kerk.

 

Sint Katharina en Sint Brigida

Brigida (links) is afgebeeld op een akker met bloemen. Rechts zien we Katharina. Ze staan op de tegelvloer van een paleis. Boven beider hoofden zien we een baldakijn; ze zijn dus als ‘beelden’ voorgesteld. Omdat de hoofden naar elkaar zijn toegewend, zou dit kunnen duiden op één altaar voor de twee heiligen.
De kroon van Katharina duidt op haar vorstelijke afkomst. Diverse elementen van de legende zijn afgebeeld. Onder haar rechtervoet bevindt zich de kroon van keizer Maxentius. In haar linkerhand draagt Katharina een scepter. Op haar arm een deel van het in stukken gebroken messenrad met de messen. Sporen van haar kroon zijn zichtbaar. Het enige zichtbare van de tekst onderaan is de S van Sinte.
Brigida draagt de pasgeboren Christus in haar armen. Achter haar zien we een klein rund: ze is immers de beschermster van het rundvee.

Sint Katharina
De heilige Katharina werd in de derde eeuw geboren als koningsdochter in Alexandrië (Egypte). Veel weten we niet van haar en het meeste berust op legendes. Ze was zeer mooi en hoogbegaafd. Ze liet zich dopen en werd Christen. Keizer Maxentius beval het volk van Egypte om naar Alexandrië te gaan om daar aan de Romeinse goden te offeren. Katharina vertelde de keizer echter dat deze afgoden niet vereerd mochten worden. Met haar sublieme retoriek bracht zij de heerser in verlegenheid. Deze riep daarop vijftig van de beste geleerden bij elkaar met de bedoeling om haar uitspraken te weerleggen. Katharina bekeerde de vijftig echter tot het christelijk geloof. De woedende keizer veroordeelde hen daarom tot de brandstapel. Katharina werd gevangen genomen en in een kerker geworpen. Zij onderging de vreselijkste folteringen en zou door een roterend rad met messen omgebracht worden. Een engel beschermde haar echter en liet het rad uiteenspatten. Vierduizend mensen die de terechtstelling wilden bijwonen verloren hierbij het leven. Uiteindelijk werd Katharina in het jaar 306 onthoofd. Zij is de beschermheilige van molenaars en anderen.

Sint Brigida
Brigida werd geboren in het jaar 453 in Kildare (Ierland). Zij zou gedoopt zijn door de Ierse bisschop Patrick. Zij besloot als veertienjarige om als bruid van Christus door het leven te gaan en zocht daarvoor een eenzame plaats in de omgeving van Kildare. Spoedig stichtte zij een klooster. Hier werd zij ook de abdis. Daarna kwam er een klooster voor mannen. Beide kloosters groeiden in korte tijd uit tot de beroemdste kloosters van Ierland. Al tijdens haar leven werden haar wonderen toegekend. Elke boom die zij aanraakte begon meteen te bloeien en het vee was bij haar veilig. Op 1 februari 525 stierf de heilige Brigida in het klooster dat door haar gesticht was. Ze was in tegenstelling tot Katharina geen martelares. Ze was een heilige, omdat ze volgens een visioen aanwezig geweest zou zijn bij de geboorte van Christus. Haar attribuut is de koe. Zij is de beschermheilige van rundvee, dat ze behoed voor ziekten en ongelukken, maar ook van de poëzie.