Digitale gewelfschilderingen

In de Zuiderkerk zijn prachtige gewelfschilderingen te zien. De schilderingen, op het gewelf in beide beuken, zijn in 1486 aangebracht. Het is dus heel bijzonder dat zij nog te zien zijn, te meer omdat het gewelf van de kerk uit houten beschot bestaat dat de tand des tijds heeft doorstaan. De schilderingen beslaan ca. 1300 vierkante meter en zijn waarschijnlijk in één zomer geschilderd door een tot nu toe onbekende schilder/atelier. Ze zijn in deze omvang en op hout geschilderd het oudst in Nederland.

Bij de restauratie van de kerk, begin deze eeuw, zijn er op de trekbalken lichtbakken aangebracht waardoor de schilderingen belicht kunnen worden en beter zichtbaar zijn. Maar wat zien wij? Zijn dit de oorspronkelijke kleuren? In de tijd van de Beeldenstorm, en later ook nog, zijn de schilderingen overgeschilderd. Pas begin 1900 heeft men de ‘deklaag’ verwijderd en werden de schilderingen zichtbaar!

Omdat restauratie van de gewelfschilderingen financieel niet haalbaar is, kwam in de kunstcommissie van de Protestantse gemeente het idee op om digitale foto’s van de gewelfschilderingen te maken en deze op basis van kleuronderzoek te ‘corrigeren’. Besloten werd eerst één paneel onder handen te nemen, als pilotproject. Onder leiding van restaurateur Willem Haakma Wagenaar zijn door het laboratorium van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed pigmentmonsters genomen. Op basis van deze analyse kon vastgesteld worden welke pigmenten/kleuren en bindmiddelen er oorspronkelijk zijn gebruikt. Vervolgens hebben drie ‘restauratoren in opleiding’ van de Universiteit van Amsterdam de foto ‘ontstoord’ (ontdaan van verontreinigingen en beschadigingen) en digitaal gecorrigeerd naar de oorspronkelijke kleuren.

Om deze pilotfase mogelijk te maken is dit project ondergebracht bij de Stichting Vrienden van de Zuiderkerk. Mede door een financiële bijdrage van een aantal particulieren kon deze eerste fase van dit unieke project uitgevoerd worden. Uniek door opzet en uitvoering. Uniek ook omdat nu bekendheid kan worden gegeven aan een unieke serie schilderingen met een theologische, culturele en wetenschappelijke waarde. Een cultureel bezit waar Enkhuizen en wij als gemeente trots op kunnen zijn!

Op basis van deze eerste pilot is besloten om nog een tweede pilotproject uit te voeren voordat wordt besloten álle 54 panelen digitaal te reconstrueren. Met ‘betere’ digitale foto’s als ‘start’ van het proces, uitgebreider pigmentonderzoek en betere faciliteiten om de gevonden pigmenten te vertalen naar digitale kleuren verwachten we de gewelfschilderingen beter te kunnen ‘visualiseren’ naar de oorspronkelijke versie. Na deze tweede pilot moeten alle ingrediënten (foto’s, pigmenten, technieken) beschikbaar zijn om vervolgens alle 54 panelen digitaal te kunnen ‘visualiseren’. Dit werk zal worden gedaan door twee van de drie studenten. Nu als gediplomeerde restauratoren! Uiteindelijk willen we de resultaten van dit onderzoek presenteren in boekvorm, digitaal via tablets in de kerk en op het niet beschilderde gewelf in de kruiskapel van de Zuiderkerk.

De kosten van het gehele project bedragen € 158.000. Hieraan draagt de Stichting Vrienden van de Zuiderkerk € 10.000 bij. Voor het resterende bedrag lopen subsidieverzoeken bij de gemeente Enkhuizen, vereniging Oud Enkhuizen en een tiental cultuurfondsen. U kunt dit unieke project steunen door lid of donateur te worden van onze stichting!

Klik hier om een foto te zien van alle gewelfschilderingen. De brochure die we uitgegeven hebben over dit project vindt u hier.

Inmiddels is een aantal gewelfschilderingen ‘geadopteerd’ door een sponsor. In dit Overzicht sponsoring panelen kunt u zien voor welke panelen een sponsor gevonden is en voor welke nog niet!